نگاهی به فیلم خجالت نکش: ما می توانیم!

خجالت, نکش فیلم,ی است کمدی که گرایش به طعنه زدن با کنایه‌های سیاسی به مسئله‌ی رشد جمعیت دارد. چنان که موضوع اصلی فیلم حول محور دیالوگ «ما می‌ توانیم,» که از زبان رئیس جمهور دوره های نهم و دهم بارها شنیده شده است می چرخد و شخصیت قنبر به دفعات در طول فیلم از آن استفاده می‌کند. صنم (همسر قنبر)، با قنبر برای بچه‌دار شدن مخالف است اما در نهایت با تکیه به شعار ما می توانیم صنم بچه‌دار می‌شود و آن ها تصمیم می‌گیرند این موضوع را پنهان کنند و این پنهان کاری وضعیتی کمیک به همراه دارد. در «خجالت نکش» با یک زوج متفاوت روبرو هستیم: یک مرد بی‌خیال و یک زن مدبر که بار کمدی فیلم را به دوش می کشند. قنبر و صنم از روستاییانی هستند که پس از اعمال سیاست های کنترل جمعیت در دهه ۷۰ از آوردن فرزند جدید خودداری می کنند اما آن ها با تغییر این سیاست ها در دوران دولت های نهم و دهم و در آستانه کهن سالی به فکر فرزندآوری می افتند. داستان از محدوده زمانی سال 1370 ­­با صدای محمدرضا حیاتی، گوینده ی خبر، در رادیوی ماشین قنبر آغاز می‌شود. زمان فیلم حدود بیست سال قبل است و قانون تنظیم خانواده به منظور جلوگیری از رشد بی رویه‌ی جمعیت با شعار " فرزند کمتر، زندگی بهتر"  به تصویب رسیده است. فیلم تا دهه هشتاد و سخنرانی های رییس جمهور وقت ادامه می یابد.  بر این اساس قنبر تحت تاثیر پیام رادیو تصمیم می‌گیرد که عملی انجام دهد تا خود را عقیم کند و دیگر بچه دار نشود ولی بعد از گذشت بیست سال و تحت تاثیر پیام رئیس جمهور وقت، تصمیم می‌گیرد که بچه دار شود. بدین ترتیب موضوع سیاست های دولت در قبال تنظیم خانواده و تحت تاثیر بودن قنبر ماجراها را در این فیلم رقم می‌زند.مکان فیلم هم روستایی در شمال ایران به نام هیبت آباد است که کارگردان با بهره گیری از لوکیشن آن نقبی به خرافه های باقی مانده در جامعه فئودالی می زند. فیلم خجالت نکش کمدی شریفی است؛ شریف بدان جهت که به سمت و سوی لودگی نمی رود و داستان سالمی را روایت می کند و این خود اتفاق خوبی در سینمای ایران است. فیلم شروع به موقعی دارد، روان پیش می رود و رویدادهایش متناسب و به اندازه اند و نقطه اتمامش نیز خوب و به موقع است. فیلم ریتم خوبی دارد، پرکشش است و سعی می کند در چارچوب قواعد ژانری خود قرار گیرد و از اسلوب های گونه ی خود پیروی کند. همچنین فیلم در طراحی رویدادها و داستانک ها دست به تکرار نمی زند و موقعیت های کمیک اش مخاطب را به خنده می اندازند. با این که کمدی در سینمای ایران مسیری رو به قهقرا در پیش‌گرفته است اما خجالت نکش فیلمی است که برای خنداندن مخاطبش دست به هر عمل وقیحانه ای نمی زند. خجالت نکش درست به اندازه لوکیشن هایش بی ادعاست. اولین ساخته مقصودی، یک کمدی روستایی قابل احترام است که ورای سادگی آن، طنزی شیرین جریان دارد. از نکته های قابل تامل در فیلم اینکه در خجالت نکش با یکی از ثابت‌ترین و مهم‌ترین الگوهای ایجاد کمدی روبرو هستیم: به تعویق انداختن رخداد. این ایده کلی ایجاد کمدی در کل فیلم جاری است و شرایط پیرامون همین الگو شکل می‌گیرد. فیلمنامه به رغم ژانر کمدی اش بر زیربنای نسبتاً منطقی ای بناشده است. مضمون فیلم، موضوعی است که سال ها دغدغه مسوولین بوده و طی سال های بعد از انقلاب، در هر دوره، به شیوه های مختلف به آن پرداخته شده است. بر این اساس افزایش یا کاهش جمعیت، با سیاست و منطق مدیران هر دوره، تعبیری متفاوت داشته که تاکنون در سینما، به عنوان سوژه اصلی یک فیلمنامه، به آن پرداخته نشده است و در واقع از نظر سوژه، انتخاب کارگردان هوشمندانه به نظر می رسد. از سوی دیگر استفاده از اسامی و شعارهای دولتی در این فیلم و پرداخت طنزگونه به آن می تواند مخاطب را جذب خود کند. بدین ترتیب خجالت نکش به ‌موازات تاریخ ایران در طی بیست سال گذشته پیش می‌رود. از زمانی که  “فرزند کمتر، زندگی بهتر ” مرتبا تبلیغ می شد تا هشت سال پیش که به ازای تولد هر کودک، وعده اهدای یک سکه بهار آزادی داده می شد. این شروع و پایان نشانگر دغدغه اصلی کارگردان در به نمایش گذاشتن تناقض دولت ها پیرامون یک سیاست راهبردی در طی بازه ی زمانی حدود 20 ساله است. تأکید بیش از حد کارگردان بر روی عبارت "ما می توانیم" از سخنرانی رییس جمهوری سابق ایران و تکرار مداوم آن به وسیله کاراکتر اصلی داستان "قنبر" (با بازی "احمد مهران‌فر") نمونه ای از نقد کارگردان به سیاست های متناقض در زمان های مختلف است.  در نهایت خجالت نکش را می توان فیلمی بی تکلف و پرمغز آن هم در دورانی دانست که فیلم های شبه روشنفکری و پرمدعا وجه غالب این روزهای سینمای ایران هستند.